İhtiyati haciz , para alacağının söz konusu olduğu durumlarda alacaklının haklarını garanti altına almak adına borçlunun mallarına mahkemece önceden ve geçici olarak el konulmasıdır. İcra İflas Kanunu’nun 257-268. Maddeleri arasında ayrıntılı biçimde düzenlenen bu kurum, borçluya başlatılacak olan icra takibinin türlü nedenlerle sonuçsuz kalmasını engellemek amacıyla oluşturulmuştur. İhtiyati haciz kararının mahkemece verilmesinin ardından borçlu, mallarını bir başkasına devredemez hale gelir ve böylece alacaklının hakları güvence altına alınmış olur. Ancak ihtiyati haciz her durumda söz konusu olamaz. İhtiyati haciz talebinde bulunmak için alacaklıların haklı sebepleri olmaları şarttır. Aksi halde tüm borç ilişkilerinde ihtiyati haciz uygulanır ve ticari işlemler büyük aksaklığa uğrar.

İHTİYATİ HACZİN ŞARTLARI NELERDİR?

İhtiyati haczin söz konusu olabilmesi için aynı anda tüm şartları bünyesinde bulundurması gerekmektedir. Yani içlerinden biri bile eksik olursa mahkeme alacaklının ihtiyati haciz talebini reddetmekle yükümlüdür. İhtiyati haczin şartları denince akla gelen ilk şart borcun bir para borcu olması gerektiğidir. Daha sonra bu para borcu için herhangi bir rehinle teminat altına alınmaması da bir diğer şarttır. Borcun kural olarak vadesi gelmiş olması gerekir. Ancak 3.şartın istisnai halleri mevcuttur. Bir diğer şartsa alacağa ilişkin haciz işleminin yapılmasını gerektirecek delillerin mahkemeye sunulması gerekir. Yani borçlunun borcu ödemeyeceğini ve icra takibiyle de borcun alınamayacağını mahkemeye ispatlanması gerekir. Son şartsa ihtiyati haczi talep eden tarafın mahkemeye borcun yüzdelik belli bir kısmını teminat olarak yatırması gerekmektedir. Alacak ilama dayanırsa teminatın yatırılması şart değildir.

İHTİYATİ TEDBİRLE İHTİYATİ HACİZİN FARKLARI NELERDİR?

İhtiyati tedblirle ihtiyati haciz birbirlerine karıştırılan 2 farklı hukuki kurumdur. İhtiyati tedblirle ihtiyati haczin farkları ilk olarak  ihtiyati haciz yalnızca para alçaklarında uygulanabilirken ihtiyati tedbir mal hak ve talepleri dahi kapsayabilir. İhtiyati tedbir yalnızca davayla kurulabilirken ihtiyati tedbirde davanın yanına takibi de ekleyebiliriz. Bu iki kurumun mahiyetleri birbirlerinden farklıdır. Buna göre ihtiyati tedbir önleyici bir nitelikteyken ihtiyati haciz para alacağının güvencesidir. İhtiyati tedbirin yerine getirilmesi 1 hafta içinde istenmesi gerekliyken ihtiyati hacizde bu süre 10 güne çıkmaktadır.

VADESİ GELMEMİŞ ALACAKLAR İÇİN İHTİYATİ HACİZ

Kural olarak ihtiyati haciz istenebilmesi için para alacağının vadesinin gelmiş olması gereklidir. Ancak bu durum kesin bir kural değildir aksi haller söz konusu olabilir. Vadesi gelmemiş alacaklar için ihtiyati haciz istenebilmesi için bazı şartların olması lazımdır. Bu şartlardan biri borçlunun belli bir yerleşim yerinin olmaması veya icra işlemlerinden kurtulmak maksadıyla mallarını gizlemeye veya kaçırmaya hazırlanıyorsa ya da borçtan kurtulmak için kaçmaya hazırlanıyorsa ya da borçlu alacaklının haklarına hileli hareketlerle zarar vermişse mahkemenin bu nedenlerden herhangi birine dayanarak ihtiyati haciz kararı verir ve borç yalnızca borçlu taraf adına muaccel sıfatını alır.

İHTİYATİ HACİZ NASIL TALEP EDİLİR?

İhtiyati haciz talep edebilmek için taraflar arasındaki borcun kaynağına göre ya asliye ticaret mahkemesine ya da asliye hukuk mahkemesine bir dilekçe sunulması gerekir. Talepte bulunan kimse dilekçesinde sade ve anlaşılır biçimde ihtiyati haciz talebini beyan etmeli ve ihtiyati haciz talebini hukuken meşru kılacak neden ve delilleri aynı dilekçe içerisinde ifade etmelidir. Daha sonra mahkeme ilgili dilekçeyi inceler ve gerekli gördüğü hallerde her iki tarafı da dinleyerek gerekli görmezse de tek tarafın beyanını esas alarak ve duruşma yapılmaksızın ihtiyati haciz talebini kabul edebilir. Ancak eğer mahkeme ilgililerin ihtiyati haciz talebini reddederse bu kesin değildir ve istinaf yoluna gidilebilir. Bölge adliye mahkemesine  yapılan başvuru incelenir ve sonucunda eğer talep yeniden reddedilirse bu karar kesi karardır.

İHTİYATİ HACİZ KARARININ YERİN GETİRİLMESİ

Yapılan  başvuru sonucunda ihtiyati haciz talebi mahkemece kabul görürse , alacaklı taraf ihtiyati haciz kararının yerine getirilmesi için kararın verilmesinden itibaren  10 gün içinde ilgili icra dairesinden talepte bulunmalıdır. Eğer kişi icra dairesini kararın yerine getirilmesi talebinde bulunmazsa mahkemenin verdiği karar 10 gün sonrasında kalkar. İhtiyati haciz kararının yerine getirilmesi herhangi bir icra dairesinden istenemez. Bu talep için kararı veren mahkemenin yargı çevresinde yer alan icra dairesinden talep edilmesi gerekir.

İHTİYATİ HACİZ KARARINA İTİRAZ

İhtiyati haciz kararına itiraz için kanunda belli süreler öngörülmüştür. Borçlu tarafın bizzat bulunduğu haciz işlemlerinde ya da kendisinin bulunmadığı ancak haciz tutanağının ilgiliye tebliğ edilmesinden itibaren 7 gün içinde haciz kararını veren mahkemeye itiraz edebilir. Borçlunun böyle bir durumda itiraz edebileceği üç unsur vardır ve bunlar ; ihtiyati haczin dayanakları olan sebeplere , teminata ilişkin kısma ve ilgili mahkemenin yetkisinedir. Yalnızca borçlu değil aynı zamanda ihtiyati haciz nedeniyle zarar gören kişiler de bu karara itiraz edebilir. Zarar görenlerin itiraz süresiyse ihtiyati haczin yapıldığını öğrenmelerinden itibaren 7 gündür. 7 gün içinde başvuruda bulunan zarar görenler itirazlarını haczin dayanaklarına veya teminata ilişkin yapabilirler.