Kısa Süreli Hapis Cezası Nedir?

Türk Ceza Hukukunda hapis cezaları üçe ayrılır: Müebbet hapis cezası, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezası. Süreli hapis cezaları, hakkında hüküm bulunan kişinin özgürlüğünün bir süre kısıtlanmasını gerektiren türden yaptırımlardır. Süreli hapis cezaları şayet bir yıl veya bir yıldan kısa ise, bu cezalara kısa süreli hapis cezası adı verilir. Bu ayrımın nedeni kısa süreli hapis cezalarının şartları oluştuğu takdirde cezanın bireyselleştirilmesi kapsamında seçenek yaptırımlar çevrilebiliyor olmasıdır. Türkiye’de izlenen suç siyasetine göre de seçenek yaptırıma çevrilebilmesi adına mahkum edilen cezanın üst sınırı bir yıl olarak takdir edilmiştir.

Kısa Süreli Hapis Cezasının Seçenek Yaptırıma Çevrilmesi için Gerekli Şartlar Nelerdir?

Bir yıl ve daha az süreli hapis cezası alan herkesin cezasının seçenek yaptırıma çevrileceği düşüncesi yanlıştır. Suçların ve cezanın bireyselleştirilmesi ve hapishanelerin daha nitelikli suçlular yetiştirmesinin önüne geçmek adına suç siyasetine eklenen seçenek yaptırımlardan faydalanmak için bazı kriterler getirilmiştir. Bunlar:

  • Hükmedilen yaptırım hapis cezası olmalıdır ve bir yıl ev daha sürelik mahkumiyeti gerektirmelidir.
  • Sanığın kişiliğinin durumu. Bu kriter hakimin takdirine bağlıdır. Örneğin ilk defa suç işlemiş olması, eğitim durumu gibi etkenler bu kritere dahildir.
  • Sanığın sosyal ve ekonomik durumu. Örneğin sanığın bakmakla yükümlü olduğu kişiler var ise 5 aylık süreli hapis cezası gerektiren bir suçtan dolayı şartları da sağlanmışsa hakim cezanın seçenek yaptırımlara çevrilmesi yönünde karar verebilir.
  • Sanığın işlemiş olduğu fiilden nedamet duyup duymadığı. Bu durum hakimin gözlem ve takdir yetkisi sınırındadır.
  • Suçun işleniş şekli. Vahşice ve bile isteye sonuçları görülerek işlenen bir suçun kısa süreli seçenek yaptırımlara çevrilmesi mümkün değildir.

Bu şartların yanı sıra şayet suç taksirle işlenmişse, sanık hakkında hükmedilen cezanın süresi bir yıldan uzun olabilir. Bir yıllık azami sınır kasten işlenen suçlar açısından geçerlidir. Taksirle işlenen suçların yapıları ve mahiyetleri itibariyle kanun koyucu seçenek yaptırımlar bakımından böyle bir esneklik tanımıştır. Ancak bilinçli taksir hali için geçerli değildir. Çünkü bilinçli taksirde fail esasında bazı şeyleri öngörebilmektedir. Tanınan bu esneklik bilinçsiz taksirle işlenen suçlar bakımından geçerlidir.

Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar Nelerdir?

Peki sanık sayılan bu şartları gerçekleştirmişse ve mahkum olduğu cezanın seçenek yaptırımlara çevrilmesini talep etmişse, yararlanabileceği imkanlar nelerdir? Bu sorunun cevabı TCK m.50’de düzenlenmiştir. Buna göre:

  • Kanunda adli para cezası hakkındaki hükümler göz önünde bulundurulmak koşulu ile adli para cezası.
  • Mağdurun veya kamuda meydana gelen zararın fail tarafından aynen iade edilmesi, suçtan önceki haline getirilmesi, tamamen bertaraf edilmesi veya zararın tazmin edilmesi.
  • Sanığı bir mesleğe veya sanata kavuşturmak amacıyla 2 yıl boyunca gerekirse barınma imkanı da sağlanması koşuluyla bir eğitim kurumuna devamının sağlanması.
  • Sanığın mahkemece takdir edilen belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinliklere katılımının mahkum olduğu cezanın yarısından bir katına kadarlık takdir edilen süre zarfında yasaklanması.
  • Şayet sanık kendisine tanınan hak ve yetkileri kötüye kullanarak veya kanunen göstermekle yükümlü olduğu dikkat ve özeni göstermeyerek bir suç işlemiş ise; hak ettiği cezanın yarısından bir katına kadar olan süre zarfı boyunca ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin alınması.
  • Belirli bir meslek veya sanatı icra etmekten men edilmesi.
  • Hak ettiği cezanın yarısından bir katına kadar olan süre boyunca mahkemece takdir edilen kamuya yararlı bir kuruluşta gönüllü olarak faaliyette bulunması.