Pek çok sebepten dolayı insanlar vefatından sonra mallarının kime kalacağını ve kime kalmayacağını belirlemek isterler. Mirastan çıkarma da tam olarak bunu belirlemeye el veren hukuki bir müessesedir. Evlatlıktan red olarak halk arasında bilinir. Ancak belirtmek gerekir ki Türk hukukunda evlatlıktan red diye bir şey mümkün değildir. Ancak kanuni şartları taşıyorsa mirastan çıkarma yani ıskat mümkündür.

Mirastan çıkarma bütün yasal mirasçılar için geçerli değildir. Yalnızca saklı pay mirasçıları denilen, kanunun her şekilde miras payı bıraktığı mirasçılar yani murisin eşi, çocukları ve anne babası için geçerlidir. Yalnızca bu grubun mirastan men edilmesine olanak sağlanmıştır. Bunun dışında diğer grupların zaten men edilmesine gerek yoktur. Çünkü saklı pay mirasçıları, miras bırakan kişinin üzerinde tasarruf edemediği kanun gereği mirastan pay alacak olan kişilerdir. Bunun dışındaki kişiler hakkında miras bırakan dilediği gibi tasarrufta bulunabilir ve kime neyin kalacağı konusunda bildirimde bulunabilir.

Mirasçılıktan Çıkarma Türleri Nelerdir?

Türk Medeni Kanunu’na göre mirastan çıkarma iki şekilde yapılabilir:

1- Normal Mirastan Çıkarma Hali

Mirastan çıkarma denildiğinde ilk akla gelen, herkesçe bilinendir. Mirasçının miras bırakana veya aile üyelerine karşı ağır bir suç işlemesi veya mirasçının miras bırakana karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini yerine getirmemesinde kaynaklı mirastan çıkarma halidir.

2- Mirasçının Borç Ödemden Aczi Sebebiyle Mirastan Çıkarma Hali

İyiniyetli olarak, mirasçının çocuklarını koruma maksadıyla getirilmiş bir kurumdur. Buna göre mirasçı borca batık bir haldeyse, mirasın doğrudan doğruya alacaklılara geçmemesi en azından mirasçının çocuklarının mirastan faydalanabilmesi adına mirastan mirasçıyı mahrum ederek onun payını mirasçının çocuklarına devredilmesidir.

Mirastan Çıkarma Sebepleri Nelerdir?

Normal mirasçılıktan çıkarma sebepleri iki tanedir:

1- Mirasçının Miras Bırakana veya Yakınlarına Karşı Ağır Bir Suç İşlemesi: Bu ihtimalde miras bırakanın mirasçıyı mirastan yoksun bırakma hakkı vardır. Kanunda ağır bir suçtan kasıt, miras bırakanı veya yakınlarını ağır bir şekilde zedelemek ya da ailevi hislerden yoksun olduğunu kanıtlayan nitelikteki suçlardır. Suçun teşebbüs aşamasında kalmış olması bile mirastan ıskat için yeterlidir. Miras bırakanın yakınları ise salt kan bağıyla bağlı olduğu hısımları değildir. Miras bırakanın arkadaşları, nişanlısı gibi yakınları da kanunen yakını sayılır ve suçun onlara karşı işlenmiş olup olmaması da bir etkendir. Örnek olarak mirasçının miras bırakanı yaralaması, ağır bir hayati tehlike içinde bırakması gösterilebilir.

2- Mirasçının Miras Bırakana Karşı Aile Hukukundan Doğan Yükümlülüklerini Yerine Getirmemesi: Bu neden oldukça geniş bir neden olup içerisine hakimin takdirine göre pek çok farklı durum girebilir. Aile hukukundan doğan hukuki yükümlülükler kısaca bakım ve gözetim yükümlülüğüdür. Örneğin yardım nafakası verilmesi aile hukukundan doğan bir yükümlülüktür. Mirasçının bu yükümlülüklerini yerine getirmekten imtina etmesi, mirastan ıskat nedenidir. Bununla birlikte mirasçının alkolik olması, haysiyetsiz bir yaşam sürmesi, uyuşturucu madde bağımlısı olması gibi nedenler tek başına bu hüküm gereği ıskat sebebi sayılmaz. Bu nedenlerin yanı sıra mirasçının yükümlülüklerini de yanına getirmiyor olması gerekir. Örneğin alkolik olan mirasçının alkol aldığında miras bırakana hakaret etmesi, hastaysa bakım yükümlülüğünü yerine getirmemesi örnek verilebilir.

Mirastan Çıkarma Nasıl Yapılır?

Mirastan çıkarma, ölüme bağlı tasarruflardan birisidir. Dolayısıyla usulüne uygun bir vasiyetname ile veya miras sözleşmesi ile yapılması mümkündür. Her iki yolda da miras bırakanın hangi sebebe dayanarak mirastan ıskat isteminde bulunduğunu açıkça ve gerekçeli olarak yazması gerekir. Kanunda düzenlenmiş olan sebeplerin dışında herhangi bir sebep, ıskat nedeni olarak seçilemez. Mutlaka kanunda gösterilen nedenler arasından seçilmelidir. Bununla birlikte miras bırakan dilerse saklı pay mirasçılarının tümünü mirastan men edebilir, dilerse de yalnızca birkaçı için ıskat yoluna başvurabilir.

Vasiyetname veya miras sözleşmesi vasıtasıyla yapıldığı için mutlaka miras bırakan sağ iken yapılması gerekir. Miras bırakanın ölümüyle birlikte mirastan men gündeme gelemez. Ayrıca, mirastan ıskat nedeni olan olay gerçekleştikten sonra vasiyetname veya miras sözleşmesi düzenlenmiş olmalıdır.

Mirastan Çıkarmanın Sonuçları Nelerdir?

Bir kimse usulüne uygun olarak mirastan men edildikten sonra, hukuken sanki miras bırakandan önce ölmüş gibi bir konuma düşer. Mirastan pay elde edemez ve hak iddiasında da bulunamaz. Bu durumu tenkis davası açarak da ileri süremez. Mirastan çıkarılanın payı, varsa miras bırakanın alt soyuna yoksa da kanuni mirasçılarına geçer. Altsoyun saklı payı elbette mevcuttur ve bunu öne sürebilir.

Mirastan Çıkarılan Mirasçının Affı Mümkün Müdür?

Miras bırakan sonradan ortaya çıkabilecek nedenlerle mirasçıyı affedebilir. Bu durumda mirasçıyı mirastan men ettiği vasiyetnameyi veya miras sözleşmesini düzenlemesi veya yeniden akdetmesi gerekir. Yalnızca sözlü olarak affettiğini belirtmesi manevi yönden yeterli gelse de hukuken yeterli değildir. Mutlaka usulüne uygun olarak yeniden düzenleme yapılması gerekir.

Mirasçılıktan Çıkarılmaya İtiraz Edilebilir mi?

Mirastan ıskat sebepleri her zaman hukukun öngördüğü şekilde uygulanmamış olabilir. Haksız ve mesnetsiz bir ıskat sebebi ile mirasçı mirastan mahrum edilebilir. Kanun koyucu bu durumda mirasçının haklarını koruma altına almış ve mirastan ıskata itiraz kurumunu düzenlemiştir. Haksız yere mirastan men edilen mirasçı, mirastan çıkarmanın iptali davasını açmak suretiyle menfaatlerini koruma altına alabilir ve tekrar mirasçı statüsüne erişebilir. Mirastan çıkarmanın iptali davasını açma hakkına mirastan çıkarılan mirasçı sahiptir. Aciz nedeniyle mirasçılıktan çıkarılma halinde ise mirastan çıkarılan kişinin alacaklıları bu davayı açmaya yetkilidir. Her iki halde de dava, halihazırda mevcut diğer yasal mirasçılara karşı açılır. İspat yükü burada davalılardadır. Davacı, haksız yere mirastan men edildiğini iddia ederken davalı taraf mirastan ıskatın haksız olmadığını, geçerli ve hukuki bir sebebin var olduğunu ispat etmekle mükelleftir. İspat edemediği takdirde mirastan çıkarma haksız sayılacak ve iptal edilecektir. Bu ihtimalde de davacı saklı payına kavuşacaktır.

Mirastan çıkarmanın iptali davasında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemesidir. Yetkili mahkeme ise HMK’ya göre miras bırakanın son ikamet yeri mahkemesidir.

Mirastan çıkarmanın iptali davasını açmak için kanun koyucu hak düşürücü bir süre öngörmüştür. Buna göre mirastan çıkarılan mirasçı, mirasta hak sahibi olduğunu ve mirastan çıkarılma nedenini öğrendikten itibaren bir yıl içerisinde açılmalıdır. Ancak ortada bir vasiyetname varsa vasiyetnamenin açılış tarihinden itibaren iyiniyetli davalılara karşı on yıl, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl içinde açılabilir.

Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Mirastan Çıkarma

Mirasçı şayet borca batıksa, miras bırakanın vefatından sonra payına düşen miktar doğrudan alacaklıların eline geçecektir. Dolayısıyla manevi olarak hak ettiği miktardan yararlanamamakta ve hatta bunun üzüntüsü içine düşmektedir. Bunun için kanun koyucu mirasçının en azından çocuklarının korunması için bir düzenleme öngörmüştür. Buna göre miras bırakan yalnızca saklı pay mirasçılarından çocuklarının borca batık olması halinde, saklı payın çocuklarına geçmesi adına mirasçıyı mirastan men edebilir. Bu ihtimal yalnızca saklı pay mirasçılarından murisin çocukları için geçerlidir. Ana-baba ya da eş bu durumdan faydalanamaz. Bununla birlikte mirasçının saklı payının bir kısmı için de mirastan çıkarma yoluna gidilebilir. Çıkarılan kısmı mirasçının doğmuş veya doğacak çocuklarına giderken diğer kısmı kendisine geçer.

Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Mirastan Çıkarma Nasıl Yapılır?

Mirastan çıkarılması gündeme gelen mirasçı mutlaka murisin alt soyu olmalıdır. Borçlarını ödemekten aciz olması, borca batık olması gerekir. Bunun da aciz belgesi ile ispat edilmesi gerekir. Saklı payın mirastan çıkarılan mirasçının çocuklarına geçebilmesi için mirasçının murisin ölümü halinde en azından ana rahmine düşmüş bir çocuğu olması gerekir. Mirasçının çocuğu yoksa zaten bu hüküm nedeniyle mirastan çıkarma da mümkün değildir. Normal mirastan çıkarma gibi aciz sebebiyle mirastan çıkarma da miras sözleşmesi veya vasiyetname yoluyla yapılabilir. Murisin saklı payın tamamı için ıskat yoluna başvurması mümkün değildir. Ancak saklı payın yarısı için mirastan men edebilir. Diğer yarısını ise mirasçının çocuklarına devretmesi zorunludur.

Borç Ödemeden Aciz Sebebiyle Mirastan Çıkarmanın Sonuçları Nelerdir?

Bu nedenle mirastan çıkarılan mirasçı, yalnızca üstüne düşen saklı payın yarısını terekeden talep edebilir. Geri kalanı kendi çocuklarına geçmiştir. Nitekim zaten en fazla saklı payın yarısı bakımından mirastan ıskat mümkündür.

Aciz sebebiyle mirastan çıkarma iyiniyetle ve çocukları koruma adına yapılıyor olsa da bazen hükümsüz olduğu durumlar olabilir. Ortada bir aciz belgesi yoksa veya ölüm sırasında hükmünü yitirmişse örneğin borç zaten ödenmişse, mirasçının borcu saklı payın yarısını aşmıyor ise mirastan men edilen mirasçının talebi işe mirastan ıskatın iptali istenebilir.