Evlilik birliği devam ettiği sürece eşlerin birlikte yaşadıkları eve aile konutu adı verilir. Malik olmayan eşin, aile konutu üzerinde yaşanabilecek tatsız olaylara karşın ailenin güvenliğini sağlamak adına malik olmayan eşin rızası olmaksızın konutun satılması, kiraya verilmesi gibi tasarruf yetkilerinin kısıtlanmasını sağlayan müesseseye aile konutu şerhi adı verilir. Malik olmayan eş, aile konutunun satılması, kiralanması gibi aşamalarda izin vermediği sürece tasarruf işlemi sakat kalacaktır. Esasında malik sahip olduğu şey üzerinde dilediği gibi tasarrufta bulunabilir. Herhangi bir tasarruf veya borçlandırıcı işlem yaparken kimsenin izin ve onayını almasına gerek yoktur. Ancak ailenin düzeni ve korunması hukuk düzeninin doğrudan doğruya el attığı konulardan birisidir. Dolayısıyla hukuk düzeni malik olmayan eşe aile konutuyla sınırlı kalmak üzere malikin tasarruf yetkilerini sınırlandırıcı bir hak öngörmüştür.

Aile konutu şerhi hukuki niteliği ile açıklayıcı bir şerhtir. Üçüncü kişiler tapuda işlem yaparken taşınmaz üzerinde aile konutu şerhi olduğunu rahatlıkla görebilir. Böylelikle öngörülebilirlik sağlanmış olur.

Aile Konutunun Özellikleri Nedir?

Aile konutu şerhinden bahsedebilmek için ortada bir aile konutunun bulunması gerekir. Aile konutu en basit anlatımıyla müşterek ikametin sağlandığı yerdir. Çekirdek ailenin barınabileceği imkanlara sahip, eşlerin birlikte oturma amacı güttüğü ve bu niyetle hareket ettiği, maddi bir değere sahip olmakla birlikte manevi bir değeri de bulunan taşınmaz niteliğindedir. Aile konutu şerhinin bir taşınmaz üzerine konulabilmesi için eşlerden birisinin taşınmazın maliki olması gerekir. Ancak elbette kiralık bir ev de aile konutu niteliğine sahip olabilir ve kira sözleşmesine de aile konutu şerhi konularak, diğer eş sözleşmenin tarafı haline getirilebilir. Şayet taşınmazın maliki olan eşin birden fazla mülkü varsa bu ihtimalde aile konutu yalnızca bir taşınmaz için geçerlidir. Yani eşin 10 tane evi var, tasarruf işlemlerini yapmasını kısıtlamak için 10 taşınmazına birden diğer eşin aile konutu şerhi koyması mümkün değildir. Bu mülkiyet hakkının kısıtlaması olarak değerlendirilip, temel hak ve özgürlüklerin ihlali niteliğindedir. Dolayısıyla yalnızca fiili olarak ikamet edilen ve ikamet etme iradesinin de sürdürüldüğü tek bir taşınmaz için aile konutu niteliği gündeme gelebilir.

Aile Konutu Şerhi Nasıl Konulur?

Malik olmayan eş; işleme konu taşınmazın aile konutu olduğunu gösteren bir belge (muhtarlıktan veya apartman yönetiminden temin edilebilir), TC kimlik, vukuatlı nüfus kayıt örneği ve evlilik cüzdanı ile Tapu ve Kadastroya gidip aile konutu şerhini koydurabilir. Şerhin koyulabilmesi için diğer eşin iznine veya onayına gerek yoktur. Gerekli belgelerin götürülüp eşin beyanını bir dilekçe aracılığıyla öne sürmesiyle birlikte aile konutu şerhi konulur.

Aile Konutu Şerhi Nasıl Kaldırılır?

Aile konutu şerhinin kaldırılması için malik olan eşin aile konutunun şerhi terkin davasını açması gerekir. Davada malik iki hususu öne sürebilir:

1- Söz konusu taşınmazın hiç aile konutu olmadığını,

2- Aile konutu işlevinin artık sona erdiğini.

Öne sürdüğü hususu ispatladığı sürece şerh kaldırılacaktır. Ancak malikin tek başına gidip kaldırılmasını talep etmesi halinde kaldırılması mümkün değildir.

Aile Konutu Şerhi Olmayan Evin Satılması Halinde Malik Olmayan Eş Ne Yapabilir?

Bir meskenin aile konutu sayılabilmesi için illa tapuda aile konutu şerhinin bulunmasına gerek yoktur. Nitekim bu şerh zaten açıklayıcı ve bilgilendirici niteliktedir. Üzerinde şerh olmaya taşınmazlar da aile konutu sayılabilir. Ailenin durumunu tehlikeye düşürecek şekilde aile konutu olan evin malik tarafından üçüncü kişilere satılması halinde diğer eş tapu iptal davası açmak suretiyle, satışın iptalini ve tapunun eski haline getirilmesini mahkemeden talep edebilir. Ancak bu her durum için geçerli değildir. Zira evi satın alan 3. Kişi iyiniyetli ise yani taşınmazın aile konutu olduğunu bilmiyor ve bilebilecek durumda da değilse malik olmayan eşin böyle bir dava açmasına olanak yoktur. Çünkü hukuk düzenince iyiniyetli kişi ve kazanımı korunur.

Kira Sözleşmesine Aile Konutu Şerhi Eklenmesi

Aile konutunun mülkiyeti her zaman eşlerden birisine ait olmak zorunda değildir. Kiralanan bir evin de aile konutu olması mümkündür. Bu halde eşlerden birisi ve ev sahibi arasında kira sözleşmesi kurulmuştur. Ancak daha sonradan diğer eşin ev sahibine yapacağı bir bildirimle sözleşmeye asıl kiracı eşin yanında dahil olması ve borçlardan müteselsilen sorumlu olması mümkündür. Artık kiracı eş, konulan aile konutu şerhi nedeniyle diğer eşin rızası olmaksızın kira sözleşmesini feshedemeyecektir. Böylelikle aileye özgülenen konutun hukuki güvenliği sağlanmaya çalışılmış ve olası bir kötü senaryoda öncelikli olarak çocukların mağduriyeti giderilmek istenmiştir.