Ülkemizde yargının yükü gün geçtikçe çeşitli nedenlerle artmaktadır. Bu durum da davaların sonuçlanmasının ne yazık ki uzatmakta ve haklı tarafın hak kaybına uğramasına neden olabilmektedir. Bunun önüne bir nebze de olsa geçilebilmesi adına, şartları sağlandığında talep etmesi halinde davacının geçici koruma altına alınmasına ihtiyati tedbir adı verilmektedir. İhtiyati tedbir müessesi ile belki de yıllarca uzayabilecek olan davanın seyrinde davacının hakkına kavuşmasının zorlaşmaması ve hatta imkansızlaşmaması için yaşanabilecek mağduriyetlerin önüne geçilmesi planlanmıştır.  Örneğin üzerinde hak iddiası olan bir aracın satılma tehlikesi var ise davacının ispat külfetini yerine getirdikten sonra kesin hükme kadar aracın satışının yasaklanmasını talep etmesi ihtiyati tedbir istemidir. Aynı şekilde boşanma davası açıldığında yoksulluğa düşecek olan eşin, bu durumu kanıtlayarak kesin hüküm açıklanıncaya kadar tedbir nafakası talebinde bulunması da ihtiyati tedbir istemine bir örnektir.

İhtiyati Tedbir Talebinde Nasıl Bulunulur, Aşamaları Nelerdir?

Dava açıldıktan sonra veya açılmadan önce talep edilmesi mümkündür. Her iki durumda da bir dilekçe aracılığıyla talepte bulunulur. Dilekçe, dava açılmadan  önce davanın esası hakkında yetkili ve görevli yer mahkemesine, dava açıldıktan sonra da davanın devam ettiği mahkemeye sunulur.  İvedi bir durum söz konusu değilse hakim ihtiyati tedbir kararına her iki tarafı da dinleyerek karar vermelidir. İvedi hallerde ise hakimin karşı tarafı dinlemeden ihtiyati tedbir kararına hükmetmesi de mümkündür.  İhtiyati tedbir kişiler için yargılama başlamadan karar verilmesini gerektiren bir müessese olduğu için talep eden kişinin davada esas hakkındaki haklılığını en azından yaklaşık olarak dilekçesinde ispatlaması gerekir. Bununla birlikte mahkeme talepte bulunan kişinin haksız olma ihtimalini de göz önünde bulundurmalı, talepte bulunanın talebine karşılık teminat yatırmasına da hükmedebilir. Ancak talep bir resmi belgeye dayanılarak yapılmışsa ve talepte bulunan adli yardımdan faydalanıyorsa teminat yatırılmasına gerek yoktur. Yatırılan teminat, esas hakkındaki asıl hükmün kesinleşmesinden sonra veya ihtiyati tedbir kararının bir nedenden ötürü kalkmasından sonra bir ay içerisinde talepte bulunana iade edilir. Bununla birlikte şayet aleyhine ihtiyati tedbire hükmedilecek olan kişi mahkemenin kabul edeceği bir teminat gösterirse ihtiyati tedbir kararına hükmedilmesine gerek kalmaz, üzerinde bir tedbir varsa da kaldırılır. Talepte bulunan kişi haksız yere ihtiyati tedbire hükmedilmesi yönünde karar aldırmışsa, tazminata mahkum edilir. Tazminat davasını açma hakkı ise bir yıllık hak düşürücü süreye bağlanmıştır.

İhtiyati Tedbir Kararına Hangi Durumlarda Karar Verilir?

Bir davada ihtiyati tedbire karar verilebilmesi için belli başlı bazı somut vakıaların gerçekleşmesi gerekir. Bunlar;

  • Esas hakkındaki davanın seyri sırasındaki mevcut durum meydana gelme olasılığı yüksek olan değişim nedeniyle talepte bulunanın hakkına kavuşması zorlaşma veya imkansız hale gelme ihtimalinin mevcut olması,
  • Davada esas hakkındaki kesin karar verilene kadar ciddi bir zararın oluşması tehlikesi bulunmalı.

İki şart aynı anda bulunduğu takdirde ve davacı taraf da esas hakkındaki haklılığını yaklaşık olarak dahi ispatladığı takdirde mahkemece, davalı aleyhine ihtiyati tedbir kararı verilmesine karar verilebilir.

İhtiyati Tedbir Kararı Ne Zamana Kadar Uygulanır?

İhtiyati tedbir geçici bir hukuki koruma olduğu için davanın esası hakkında karar verilinceye kadar gündemde kalır. Nihai karar kesinleştikten sonra ihtiyati tedbir kararı kaldırılır çünkü artık ihtiyati tedbire gerek yoktur. Yargılama neticesinde kimin haklı ya da haksız olduğu belirlenmiş ve haklı taraf hakkına kavuşturulmuştur. Tekrardan geçici bir koruma almasına gerek yoktur. Bununla birlikte bazı durumlarda nihai karar verilmeden önce mahkemece davalı tarafın haklılığı ortaya çıkmışsa ihtiyati tedbir kararı kaldırılabilir.  Şayet ihtiyati tedbir kararı verildikten sonra, icraya konmamışsa bir hafta sonra kendiliğinden kalkacaktır. Eğer ihtiyati tedbir kararı esas hakkında dava açılmadan önce verilmişse ve karar verildikten sonra esas hakkındaki dava iki haftaya kadar açılmazsa, ihtiyati tedbir kararı yine iki hafta içinde kendiliğinden ortadan kalkar.