XIII. yüzyıl başlarında Orta Asya’da Cengiz Han‘ın kurduğu Moğol Devleti gittikçe gelişmiş ve büyük bir askerî güç haline gelmişti. Moğol Devleti hakkında bilgi edinmek için Harzemşahların sultanı Alâeddin Muhammed, Cengiz Han’a elçi gönderdi. Cengiz Han bu durumdan çok memnun oldu ve iki devlet arasında, ticaretin geliştirilmesi için bir antlaşma yapıldı. (1218)

Cengiz Han antlaşmanın imzalanmasından sonra 500 kişilik bir ticaret kervanını Harzemşahlara gönderdi. Harzemşahların Otrar şehrine gelen kervan, Otrar valisi İnalcık tarafından durdurularak tutuklandılar. Kervanın mallarına el koyan İnalcık, kervandakileri de casuslukla suçlayarak öldürttü. (1218)

Tarihte Otrar Faciası diye isimlendirilen bu olay sonrasında, Harzemşahlarla Moğolların arası gerginleşti. Cengiz Han bir elçi göndererek bu olaya karışanların cezalandırılmasını, İnalcık’ın kendilerine teslim edilmesini ve kervanın zararı için de tazminat ödenmesini istedi. Sultan Alâeddin bu istekleri reddettiği gibi  elçiyi de öldürttü. Bu olay üzerine Cengiz Han hazırlıklarını tamamlayarak 1220 yılında Harzem seferine çıktı. (İşte bu sefer sonucunda Cengiz-Moğol imparatorluğu bugünkü bildiğimiz son sınırlarına kadar büyüme evresine girmiştir.)

13. yüzyılın başlarında, Moğol İmparatorluğu’nun büyük komutanı Cengiz Han’ın en büyük oğlu Cuci, Otrar şehrini ele geçirmek istedi. Ancak şehrin halkı Cengiz Han’a boyun eğmek istemedi ve Cuci, şehri ele geçirmek için bir ordu gönderdi.

Otrar’ın yönetimi, Cuci’nin ordusunu karşılamak için bir savunma planı oluşturdu. Ancak Moğollar, şehre saldırmadan önce birkaç keşif görevi gerçekleştirerek, Otrar’ın güçlü savunmasını boşa çıkardılar. Moğollar, şehri ele geçirdiğinde, halkı katletmekten kaçınmadılar ve şehirde büyük bir kıyım gerçekleştirdiler.

Otrar Faciası, Moğol İmparatorluğu’nun güç ve zulmünün en acımasız örneklerinden biridir. Moğollar, Otrar’da bulunan tarihi eserleri ve kütüphaneleri yok ettiler, binlerce insanı katlettiler ve şehrin kültürel ve ekonomik hayatını yok ettiler. Otrar, bir zamanlar Orta Asya’nın önemli bir kültür merkeziydi, ancak Moğolların yıkımıyla birlikte tarihin tozlu sayfalarına gömüldü.

Otrar Faciası’nın tarihi önemi, Orta Asya’nın tarihi ve kültürel mirasının korunması için yapılan çalışmaların artmasına neden oldu. Otrar, Kazakistan’da bulunan bir turistik mekandır ve bölgede yapılan arkeolojik çalışmalar, şehrin tarihi hakkında yeni bilgiler ortaya çıkarmaktadır.

Otrar olayında tarihçiler sorumlu olarak Alâeddin Muhammed’i gösterirler. Yani hata ondadır. Alâeddin Muhammed Çin’e sefer düzenlemek ve oranın zenginliklerini kendisi ele geçirmek istiyordu. Fakat Cengiz Han’ın önce davranması ve elçiler göndererek ticaret anlaşması yapacakları zaman Cengiz Han’ın kendisine “en sevgili oğlum” diye hitap etmesini gururuna yedirememiştir.

Cengiz Han’ın liderliğindeki Moğol ordusu Otrar’a gelerek şehirde hiç canlı bırakmamıştır. Hatta kedi ve köpekler yakalanarak öldürülmüştür. Otrar valisi İnalcık’ın akıbeti erimiş kurşun dökülmek suretiyle cezalandırılmak olur.

Otrar Faciası, tarihin derinliklerinde bir trajedidir ve insanlık için önemli bir ders niteliği taşımaktadır. Moğol İmparatorluğu’nun yıkıcı gücü, insanlık tarihinin en karanlık sayfalarından biridir. Ancak Otrar, tarih boyunca yaşanan trajedilerin hatırlanması ve unutulmaması gerektiğini hatırlatmaktadır. Bu olay, insanların geçmişin hatalarından ders alması ve gelecekte benzer felaketlerin yaşanmaması için dikkatli olması gerektiğini hatırlatmaktadır.